De strijd om de Unal-site in Geraardsbergen
In het winternummer van Onze Streek in 2013 en het eerste nummer van 2014 bespraken we het verleden en de toekomst van de Unal-site in Geraardsbergen. Meer dan vijf jaar later onderzoeken we wat al dan niet gerealiseerd werd.
De Unal-site is een industrieterrein van 24 hectare groot en een klein strookje bos van 2 ha op de rechteroever van de Dender in Geraardsbergen (Overboelare). Vroeger bestond deze grond uit Dendermeersen en liep er nog een Dendermeander door. In de tweede wereldoorlog begon men er met de bouw van een grote luciferfabriek door het bedrijf Union Allumetière (Union Match).
Later veranderde de naam in UNAL nv, en nog later in Swedish Match. Dit bedrijf was het resultaat van een heleboel fusies, overnames en afslankingen gedurende vele decennia. In de jaren 80 begon men al delen van de gronden te verkopen. Eind de jaren 90 verhuisde de productie-eenheid naar Hongarije. Vandaag zijn de belangrijkste gebouwen van de luciferfabriek gesloopt. Intussen hebben er zich een aantal kleinere bedrijven gevestigd.
Topografische kaart NGI
De ‘UNAL-site’ (zwart omlijnd op bovenstaande topografische kaart) bevindt zich ten zuiden van de stad Geraardsbergen in de Dendervallei. Het meest westelijke en noordelijke deel is overstromingsgevoelig. Het zuidoostelijke deel is dat niet meer omdat een groot deel van deze terreinen voor de bouw van de luciferfabriek opgehoogd werd (tot naar verluidt 1,5m). Het terrein ligt stroomopwaarts de stadskern van Geraardsbergen.
Zeven vergunningen vernietigd
Al meer dan vijftien jaar vraagt Milieufront Omer Wattez om dit gebied terug te transformeren tot Dendermeersen. Nu de grootste fabriek hier weg is, ligt de weg open om dit mogelijk te maken. Als alle ruimte ingenomen wordt door nieuwe bedrijven, is er geen weg terug.
De kaart vande zgn. 'Overstromingsgevoelige gebieden': donkerblauw: effectief overstromingsgevoelig; lichtblauw: mogelijk overstromingsgevoelig (bron:https://metadata.geopunt.be/zoekdienst/apps/tabsearch/?uuid=6BC263EB-F4DF-4B16-963B-840CD2EFAACF)
Daarom vecht MOW systematisch alle grote vergunningen voor bouwprojecten en bedrijven op deze site aan. Inmiddels werden zeven vergunningen vernietigd door de Raad van State en de Raad voor Vergunningsbetwistingen over een periode van zeven jaar (2013-2020). Samen hebben die vernietigde vergunningen betrekking op een totale oppervlakte van 17 hectare (of dus 71% van de totale bedrijfssite). De vergunningen werden om diverse redenen vernietigd: meestal omwille van een gebrekkige watertoets, soms door het ontbreken van een milieueffectenrapport en een keer omdat het project niet in overeenstemming was met de gewestplanbestemming.
'Er is veel potentie om water op te vangen bij overstromingen'
Intussen blijven bedrijven en projectontwikkelaars proberen nieuwe vergunningen te krijgen om hun bedrijven draaiende te houden of om nieuwe gebouwen op te trekken. Recent was er nog een vergunningsaanvraag voor een bedrijfsverzamelgebouw voor 96 KMO-units verspreid over zes grote bouwblokken. Die vergunningsaanvraag werd in september 2020 geweigerd door de stad Geraardsbergen onder meer omdat de impact op de mobiliteit in de aanpalende straten geminimaliseerd werd. Diezelfde problematiek werd ook al aangekaart voor de vergunningsaanvraag van een groot winkelproject, ‘Unal-place‘ of ‘mini-Uplace’ dat in 2013 aangekondigd werd.
De kaart van de recent overstroomde gebieden (Bron: https://metadata.geopunt.be/zoekdienst/apps/tabsearch/?uuid=6BC263EB-F4DF-4B16-963B-840CD2EFAACF)
Meer ruimte voor water is mogelijk
In 2012 keurde de provincie een plan goed om het oude bedrijventerrein opnieuw een harde functie te geven en er een groot winkelcomplex te laten bouwen over zo’n 5,6 hectare. Na de vernietiging van die vergunning door de Raad van State in 2016, werkt de provincie aan een nieuw plan. Voorlopig denken ze eraan om enkel de bedrijven op de laagst gelegen delen te laten herlokaliseren en de rest te behouden.
MOW vindt het geen duurzame piste om een stukje te behouden voor bedrijven op het hoger gelegen stuk. Daar werd de grond net het meest opgehoogd. Als dit afgegraven zou worden, komt een enorme hoeveelheid overstromingsgebied vrij. Het gaat ongeveer om 200.000 m³ die hier destijds zou aangevoerd zijn om de gronden op te hogen. Dit staat gelijk aan een volume van 200 miljoen liter water.
'Een groot deel van de terreinen werd opgehoogd voor de bouw van een luciferfabriek'
De oppervlakte van de UNAL-site die na de ophoging nog overstroomde, bedraagt 14,15 hectare (= 141.500 m²). Het water stond hier ooit tot 19,22 m boven zeeniveau. De mediaanhoogte van de overstroomde oppervlakte hier is 18,15 m boven zeeniveau. Dit betekent dat er nu op de Unal-site al ongeveer ruimte is voor 150.000 m³ (of 150 miljoen liter) water tijdens een overstroming. Door 200.000 m³ extra af te graven is hier dus veel potentie om water op te vangen bij overstromingen, maar ook om de stroomafwaarts gelegen stadskern van Geraardsbergen beter te beschermen tegen wateroverlast. Het zou dus een gemiste kans zijn om het oostelijk deel van de UNAl-site niet af te graven.
Scenario met herstel van de Unal-site (Bron: Afbakening Kleinstedelijk gebied Geraardsbergen, Beleidsnota)