De mens heeft de afgelopen decennia op onverantwoorde wijze ingegrepen in zijn leefomgeving. Tal van factoren tonen aan dat de gevolgen desastreus zijn: de dramatische achteruitgang van biodiversiteit, het smelten van de ijskappen, de vervuiling van de oceanen, de afname van de luchtkwaliteit, …

Steeds vaker wordt het vliegtuigwezen met de vinger gewezen als belangrijke veroorzaker. De luchtvaartsector haalt de eigen klimaatdoelen niet. Bovendien groeit de wereldwijde luchtvaart sneller dan voorspeld en daarmee ook de CO2-uitstoot, veroorzaakt door de verbranding van kerosine. Het Rocky Mountain Institute raamt het aandeel van de totale CO2-uitstoot van de luchtvaart wereldwijd op 9 %, als de effecten van condenssporen worden meegeteld.

Stay Grounded, een internationale organisatie van burgers, gemeenschappen en organisaties die zich bezighoudt met de effecten van de luchtvaart, stelt het onomwonden: ‘De luchtvaart is de meest schadelijke vorm van vervoer voor het klimaat en één van de snelst groeiende bronnen van broeikasgasemissies . In de komende twee decennia verwacht de sector een verdubbeling van het aantal vliegtuigpassagiers. Wereldwijd is er een enorme golf van luchtvaartuitbreidingen aan de gang, met ongeveer 1200 geplande luchthaveninfrastructuurprojecten.’

Het Dilemma:

Terwijl minder dan 10% van de wereldbevolking ooit heeft gevlogen, zijn het vooral de niet-vliegers die het zwaarst te lijden hebben onder de klimaatcrisis en de negatieve effecten van de uitbreiding van luchthavens, zoals landroof, lawaai en gezondheidsproblemen. De gemeenschappen in het globale Zuiden, die nauwelijks hebben bijgedragen aan de crisis, worden het zwaarst getroffen. Het probleem van de luchtvaart maakt deel uit van een groter verhaal van onrechtvaardigheid. Het is in strijd met de noodzaak om het gebruik van fossiele brandstoffen uit te bannen; het is verbonden met het militair-industriële complex; het houdt ook verband met de ongepaste invloed van het grootkapitaal op het overheidsbeleid, met inbegrip van handel, economische ontwikkeling en klimaat.

De luchtvaart blijft afhankelijk van fossiele brandstoffen, maar de industrie promoot valse oplossingen, zoals nieuwe, schonere vliegtuigtechnologieën, die nog niet bestaan. Ook compensaties en biobrandstoffen slagen er niet in de emissies te verminderen en brengen tegelijkertijd de voedselvoorziening, de biodiversiteit en de mensenrechten in gevaar.'

StayGrounded stelt 13 stappen voor om het vervoer, de maatschappij en de economie te hervormen en rechtvaardig en milieuvriendelijk te maken. MOW heeft de doelstellingennota van Stay Grounded ondertekend. Internationaal zijn er reeds 179 organisaties die de doelstellingen onderschreven hebben. Alle belanghebbenden worden overigens opgeroepen om dit initiatief te ondersteunen.

13 doelstellingen waarvan 7 VEREISTEN

VEREISTEN

1. Rechtvaardige transitie

Er moet een einde komen aan het overdreven gebruik van de meest vervuilende, klimaat-schadelijke vorm van vervoer. Dit vereist onderhandelingen en gezamenlijke planning met het oog op een structurele omvorming die niet ten koste gaat van werknemers in de betreffende sectoren. We hebben een vervoerssysteem nodig dat democratisch gereguleerd en gepland is, dat het algemeen belang bevordert en ondersteunt en dat geïntegreerd en ecologisch is.

2. Andere vervoerswijzen

We moeten overstappen van schadelijke op milieuvriendelijkere vervoerswijzen. Zo kunnen korte en middellange afstandsvluchten vervangen worden door treinen, waar de geschikte spoorweginfrastructuur voorhanden is.

3. Economie van korte afstanden

In plaats van te streven naar een verdrievoudiging van het transportvolume tegen 2050, moeten we de vraag naar goederen uit verre landen verminderen en lokale economieën ontwikkelen. Klimaatbescherming moet daarbij voorrang krijgen op nationalistisch protectionisme.

4. Aanpassen van levensstijl

We moeten vraagtekens plaatsen bij de toenemende gewoonte om naar verre regio’s te reizen en bij massatoerisme dat de lokale culturen en ecosystemen schaadt. Ook het stijgend aantal citytrips is zorgwekkend. Zijn er echt geen zinvolle alternatieven voor weekendtrips?

5. Landrechten en mensenrechten

Rechten van inheemse volken, lokale gemeenschappen en boeren moeten volledig worden erkend en gerespecteerd zodat een einde gemaakt wordt aan de voortdurende onteigening, vervuiling, vernieling en ecocide veroorzaakt door de luchtvaartindustrie en aanverwante activiteiten. Aanhoudend, gezondheidsbedreigend geluid van overvliegende vliegtuigen in de buurt van luchthavens dient te worden verminderd.

6. Klimaatrechtvaardigheid

Klimaatrechtvaardigheid vereist dat samenlevingen een ‘goed leven voor allen’ boven winst voor enkelen stellen. Dit omvat rechtvaardigheid voor iedereen – nu en voor toekomstige generaties. Het betekent ook dat het globale Noorden en de rijke wereldburgers verantwoordelijk zijn voor een groter deel van de inspanningen om de klimaatcrisis te bestrijden en de gevolgen ervan. Mensen uit het globale Zuiden behoren het recht te hebben om zich te verzetten tegen een neokoloniaal klimaatbeleid zoals het compenseren van emissies, geo-engineering en biobrandstoffen.

7. Sterke politieke inzet

Om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C volstaan vrijwillige beloften niet. Er zijn bindende en afdwingbare regels nodig, evenals duidelijk gedefinieerde limieten voor de uitstoot van broeikasgassen. Wereldwijde doelstellingen zijn belangrijk, maar er zijn ook striktere regionale en lokale maatregelen en reguleringen nodig: kerosinetaks, BTW, ticketbelasting, frequent flyer-heffingen, milieunormen voor vliegtuigen, beperking van het aantal vliegtuigbewegingen en moratoriums op luchthaveninfrastructuur.

TE VERMIJDEN PRAKTIJKEN

8. Nieuwe luchthavens en luchthavenuitbreiding

Een moratorium op de bouw en uitbreiding van luchthavens is noodzakelijk. Voor geïsoleerde gemeenschappen dient gezocht te worden naar ecologische manieren om ze met elkaar te verbinden.

9. Bevoorrechten van de luchtvaart

De luchtvaart mag niet langer een bijzonder voordeel genieten ten opzichte van andere vervoerssectoren. Luchtvaartmaatschappijen, luchthavens en vliegtuigfabrikanten krijgen enorme subsidies en belastingvoordelen – de belangrijkste reden waarom veel vluchten zo goedkoop zijn.

10. Marketing-stop op vliegen

Er moet een einde komen aan de systematische stimulansen voor het luchtverkeer, zoals vliegadvertenties of andere marketing door de reis-, luchtvaart- en vliegtuigindustrie. Ingrijpende acties als deze hebben precedenten: denk maar aan het verbod op sigarettenadvertenties.

11. Offsetting

De huidige klimaatcompensaties zijn een valse oplossing. Luchtvaartmaatschappijen en luchthavens baseren zich hiervoor voornamelijk op de misleidende veronderstelling dat ze de uitstoot niet kunnen verminderen, maar deze kunnen compenseren door Carbon Credits van anderen te kopen. Hiervoor komen herbebossingsprojecten of waterkrachtcentrales in aanmerking, waarvan wordt beweerd dat ze tot emissiereducties leiden. Luchthavens proberen ook vaak de vernietiging van ecosystemen te legitimeren door het verlies aan biodiversiteit te compenseren. Koolstofcompensaties leiden evenwel niet tot echte emissiereducties en biodiversiteitsverlies kan in werkelijkheid niet worden gecompenseerd. Zogenaamde offsetprojecten leiden vaak tot lokale conflicten of landroof. Dergelijke compensatiepolitiek is onrechtvaardig en leidt af van de dringende noodzaak om de verwoesting te verminderen in plaats van ze te proberen verplaatsen.

12. Biobrandstoffen zijn geen oplossing

Vervanging van fossiele kerosine door biobrandstoffen is een vals en zeer destructief vooruitzicht. Een grootschalig gebruik van biobrandstoffen in vliegtuigen zou (direct en indirect) leiden tot een enorme toename van ontbossing en veendrainage en daardoor tot een enorme koolstofuitstoot. Het zou tevens leiden tot landroof en schendingen van de mensenrechten.

13. Technologische oplossingen zijn illusies

We moeten weerstaan aan de verleiding van het greenwashen van de luchtvaartindustrie. Mogelijke toekomstige technische verbeteringen zijn en blijven ontoereikend om de emissieproblemen van de luchtvaart op te lossen. De voorspelde efficiëntieverbeteringen in het brandstofverbruik worden tenietgedaan door historische, huidige en geplande groeipercentages van het luchtreizen en het luchtvrachtvervoer. Gezien de urgentie van onmiddellijke emissiereducties is het te riskant om uit te gaan van twijfelachtige scenario’s. Ook toekomstige op elektromotoren aangedreven vliegtuigen zullen schadelijk zijn zonder strenge duurzaamheidscriteria en een vermindering van het aantal vliegtuigbewegingen. De komende decennia zal een koolstofvrij luchtverkeer of een 'koolstofneutrale groei' dan ook een illusie blijven.

U vindt dit artikel terug in de lente-editie van het magazine Onze Streek.

Ontvangt u Onze Streek nog niet thuis? Maak u dan nu lid van Milieufront Omer Wattez vzw voor slechts 12 of 15 euro per jaar.

WORD LID